Własności emocji podstawowych


1) Ekspresja twarzy jako podstawa klasyfikacji
            W badaniach P. Ekmana i in. wykazano, że istnieje podnakulturowa uniwersalność wzorców ekspresji niektórych emocji. Wg Ekmana emocje podstawowe to: strach, złość, smutek, radość, wstręt i zaskoczenie, gdyż są one doświadczane i rozpoznawane przez wszystkich ludzi. Inne emocje, o których nie można tego powiedzieć są jego zdaniem mieszanką emocji podstawowych, a ich wyrażanie zależy od czynników kulturowych.
Wokół zaskoczenia jako emocji było wiele kontrowersji – ostatecznie Ekman ograniczył listę do 5 emocji: strach, złość, smutek, radość i wstręt. Inne emocje (pochodne) powstają jako mieszanka emocji podstawowych.
            C. Izard opiera swą listę emocji podstawowych na uniwersalności ekspresji twarzy, ale dodaje jeszcze 2 warunki: specyficzność substratu neuronalnego i odróżnialna jakość subiektywna. Do emocji podstawowych Izard zalicza: strach, złość, smutek, radość, wstręt, wstyd, poczucie winy, zaskoczenie, zainteresowanie, pogardę.
2) Podstawowe, czyli nie tylko ludzkie- podejście ewolucyjne
R. Plutchnik założył, że emocje podstawowe to te, które mogą być obserwowane na różnych poziomach filogenetycznych i mające znaczenie adaptacyjne dla walki o przetrwanie jednostki i gatunku (czyli w duchu darwinowskim). Wyróżnił: strach, złość, smutek, radość, akceptacja, wstręt, antycypację, zaskoczenie
3) Podstawowe, czyli prototypowe – podejście lingwistyczne
Emocje podstawowe to te, które najszybciej przychodzą ludziom na myśl – zazwyczaj wymieniane są: miłość, strach, złość, smutek i szczęście. Rzadko wymieniany jest wstręt.
Nie jest do końca jasne, które emocje są podstawowe, a które pochodne – pomiędzy psychologami są poważne rozbieżności.
W skrócie:
emocje podstawowe i pochodne
·         ekspresja twarzy jako podstawa klasyfikacji
Ekman- podstawowe to strach, złość, smutek, radość, wstręt, zaskoczenie, bo są doświadczane i rozpoznawane przez wszystkich ludzi; inne- są mieszanką emocji podstawowych, ich ekspresja- zależy od wzorców kulturowych
kontrowersje: zaskoczenie (niektórzy nie uważają go za emocję, pojawia się w odróżnieniu od innych emocji zawsze z dużą intensywnością, często bez jakiejkolwiek oceny poznawczej). Ekman zaskoczenie wyrzucił z listy.
Carroll Izard
kryterium również uniwersalność ekspresji twarzy i odróżnialność poszczególnych ekspresji+ 2 dodatkowe warunki: specyficzność substratu neuronalnego i odróżnialna jakość subiektywna czyli podstawowe: strach, złość, smutek, radość, wstręt, wstyd, poczucie winy, zaskoczenie, zainteresowanie, pogarda
·         podstawowe, czyli nie tylko ludzkie- podejście ewolucyjne
    Robert Plutchik- emocje podstawowe to te obserwowalne na różnych poziomach filogenetycznych, mające znaczenie adaptacyjne dla walki o przetrwanie jednostki i gatunku (czyli w duchu darwinowskim) strach, złość, smutek, radość, akceptacja, wstręt, antycypacja, zaskoczenie
·         podejście lingwistyczne podstawowe czyli prototypowe- emocje wymieniane najszybciej i najczęściej zazwyczaj wymienia się: miłość, strach, złość, smutek, szczęście
·         jak powstają emocje pochodne?
najczęstsza odpowiedź: jako mieszanka podstawowych
 teza: połączenie emocji podstawowych prowadzi do pojawienia się pochodnych (Plutchik)
  T.D. Kemper- emocje pochodne powstają wskutek pojawiania się emocji podstawowych w specyficznych sytuacjach społecznych (np. poczucie winy rezultatem strachu przed karą za zabronione działanie)

Źródło: Doliński D., Ekspresja emocji. Emocje podstawowe i pochodne. w: Strelau J., 2002, Psychologia ogólna, t.2, rozdz. 26, s.351-367.