1) Ekspresja twarzy jako podstawa
klasyfikacji
W badaniach P. Ekmana i in.
wykazano, że istnieje podnakulturowa uniwersalność wzorców ekspresji niektórych
emocji. Wg Ekmana emocje podstawowe to: strach, złość, smutek, radość, wstręt i
zaskoczenie, gdyż są one doświadczane i rozpoznawane przez wszystkich ludzi.
Inne emocje, o których nie można tego powiedzieć są jego zdaniem mieszanką
emocji podstawowych, a ich wyrażanie zależy od czynników kulturowych.
Wokół
zaskoczenia jako emocji było wiele kontrowersji – ostatecznie Ekman ograniczył
listę do 5 emocji: strach, złość, smutek, radość i wstręt. Inne emocje
(pochodne) powstają jako mieszanka emocji podstawowych.
C. Izard opiera swą listę emocji
podstawowych na uniwersalności ekspresji twarzy, ale dodaje jeszcze 2 warunki:
specyficzność substratu neuronalnego i odróżnialna jakość subiektywna. Do
emocji podstawowych Izard zalicza: strach, złość,
smutek, radość, wstręt, wstyd, poczucie winy, zaskoczenie, zainteresowanie,
pogardę.
2) Podstawowe, czyli nie tylko ludzkie- podejście
ewolucyjne
R. Plutchnik
założył, że emocje podstawowe to te, które
mogą być obserwowane na różnych poziomach filogenetycznych i mające znaczenie
adaptacyjne dla walki o przetrwanie jednostki i gatunku (czyli w duchu
darwinowskim). Wyróżnił: strach, złość, smutek, radość, akceptacja, wstręt,
antycypację, zaskoczenie
3) Podstawowe, czyli prototypowe –
podejście lingwistyczne
Emocje podstawowe to te, które najszybciej przychodzą ludziom
na myśl – zazwyczaj wymieniane są: miłość, strach, złość, smutek i szczęście.
Rzadko wymieniany jest wstręt.
Nie jest
do końca jasne, które emocje są podstawowe, a które pochodne – pomiędzy
psychologami są poważne rozbieżności.
W
skrócie:
emocje
podstawowe i pochodne
·
ekspresja twarzy
jako podstawa klasyfikacji
Ekman- podstawowe to
strach, złość, smutek, radość, wstręt, zaskoczenie, bo są doświadczane i rozpoznawane przez wszystkich ludzi;
inne- są mieszanką emocji podstawowych, ich ekspresja- zależy od wzorców
kulturowych
kontrowersje:
zaskoczenie (niektórzy nie uważają go za emocję, pojawia się w odróżnieniu od
innych emocji zawsze z dużą intensywnością, często bez jakiejkolwiek oceny
poznawczej). Ekman zaskoczenie wyrzucił z listy.
Carroll Izard
kryterium również uniwersalność ekspresji twarzy i odróżnialność poszczególnych ekspresji+ 2 dodatkowe warunki: specyficzność substratu neuronalnego i odróżnialna jakość subiektywna czyli podstawowe: strach, złość, smutek, radość, wstręt, wstyd, poczucie winy, zaskoczenie, zainteresowanie, pogarda
kryterium również uniwersalność ekspresji twarzy i odróżnialność poszczególnych ekspresji+ 2 dodatkowe warunki: specyficzność substratu neuronalnego i odróżnialna jakość subiektywna czyli podstawowe: strach, złość, smutek, radość, wstręt, wstyd, poczucie winy, zaskoczenie, zainteresowanie, pogarda
·
podstawowe, czyli
nie tylko ludzkie- podejście ewolucyjne
Robert Plutchik-
emocje podstawowe to te obserwowalne na różnych poziomach filogenetycznych,
mające znaczenie adaptacyjne dla walki o przetrwanie jednostki i gatunku (czyli
w duchu darwinowskim) strach, złość, smutek, radość, akceptacja, wstręt, antycypacja,
zaskoczenie
·
podejście
lingwistyczne podstawowe czyli prototypowe- emocje wymieniane
najszybciej i najczęściej zazwyczaj wymienia się: miłość, strach, złość, smutek,
szczęście
·
jak powstają emocje
pochodne?
najczęstsza odpowiedź:
jako mieszanka podstawowych
teza: połączenie
emocji podstawowych prowadzi do pojawienia się pochodnych (Plutchik)
T.D. Kemper- emocje
pochodne powstają wskutek pojawiania się emocji podstawowych w specyficznych
sytuacjach społecznych (np. poczucie winy rezultatem strachu przed karą za
zabronione działanie)
Źródło:
Doliński D., Ekspresja emocji. Emocje
podstawowe i pochodne. w: Strelau J., 2002, Psychologia ogólna, t.2, rozdz. 26, s.351-367.
